Συνέντευξη στον Ορφέα 21 Μαρτίου 2012
Μιχάλης Βιολάρης: Να προσέξουμε τον πολιτισμό της χώρας μας
Πριν μερικά χρόνια, μου ζητήθηκε να γράψω ένα σημείωμα για ένα δίσκο – πορτρέτο του Μιχάλη Βιολάρη, που κυκλοφόρησε, στη σειρά «ΠΟΡΤΡΑΙΤΑ» της “FM RECORDS”. Νομίζω, ότι αυτό το συνοπτικό βιογραφικό, αποτελεί την ιδανική εισαγωγή – ειδικά για τους νεότερους – για την κουβέντα μου με τον Μιχάλη Βιολάρη, που ακολουθεί, στα πλαίσια της ενότητας «ΑΝΑΠΟΛΗΣΕΙΣ» του «ΟΡΦΕΑ».
«Ο Μιχάλης Βιολάρης γεννήθηκε στην Κύπρο. Στις αρχές της δεκαετίας του '60 ήρθε ως φοιτητής στην Αθήνα, όπου και πήρε το πτυχίο του από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ, παράλληλα, έκανε και μουσικές σπουδές. Εμφανίστηκε στο χώρο του τραγουδιού στα μέσα της δεκαετίας του '60 και γρήγορα άρχισε να γίνεται γνωστός, στα ευρύτερα πλαίσια της εμφάνισης κι άνθισης του θρυλικού "Νέου Κύματος". Τα αμέσως επόμενα χρόνια μπήκε στη δισκογραφία και με την ιδιαίτερη κι ευλύγιστη φωνή του, ερμήνευσε διαφορετικά είδη τραγουδιού σημαντικών συνθετών και στιχουργών. Στη σχεδόν 40χρονη πορεία του, η οποία συνεχίζεται ενεργά ως τις μέρες μας, ο Βιολάρης τραγούδησε τραγούδια των : Γιάννη Σπανού, Γιάννη Γλέζου, Βασίλη Κουμπή, Γιώργου Κριμιζάκη. Μίμη Πλέσσα, Γιώργου Κατσαρού, Λίνου Κόκοτου, Μιχάλη Τερζή, Απόστολου Καλδάρα, Γιώργου Μητσάκη, Θόδωρου Δερβενιώτη, Χρήστου Νικολόπουλου, Τάκη Σούκα (κ.ά.), σε στίχους των : Κώστα Βίρβου, Λευτέρη Παπαδόπουλου, Μάνου Ελευθερίου, Άκου Δασκαλόπουλου, Κώστα Κινδύνη, Σώτιας Τσώτου, Δημήτρη Ιατρόπουλου, Κώστα Τριπολίτη, Γιάννη Κακουλίδη, Κώστα Ασημακόπουλου, Γιώργου Κλεφτογιώργου, Μάρως Μπιζάνη (κ.ά.). Ξεχωριστό, φυσικά, για τον Μιχάλη Βιολάρη είναι και το κεφάλαιο "μελοποιημένη ποίηση", αφού συμμετείχε τόσο στις "Ανθολογίες" (Α & Β) του Γιάννη Σπανού, όσο και στο "Θαλασσινό τριφύλλι” του Λίνου Κόκοτου, ερμηνεύοντας τραγούδια σε ποίηση των Βασίλη Ρώτα, Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, Γεωργίου Βιζυηνού, Μυρτιώτισσας και Οδυσσέα Ελύτη, αντίστοιχα. Επίσης, μελοποίησε ο ίδιος ποιήματα του Κύπριου ποιητή Χριστόδουλου Πασιαρδή, στον κύκλο ηρωικών τραγουδιών - αφιερωμένων στον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ (1955 - 1959) με τον τίτλο "ΚΑΙΡΩΝ ΚΑΙ ΗΡΩΩΝ ΜΝΗΜΗ" (1996). Όλα αυτά τα χρόνια, είναι αρκετά τα τραγούδια του που αγαπήθηκαν κι έγιναν επιτυχίες, όπως τα : "Το Δελφινοκόριτσο", " Χαλάλιν του', "Τα καραβάκια", " Βάρκα χωρίς πανιά" (μαζί με την Κ. Χωματά), "Ήρθες εψές" "Άσπρα καράβια" (μαζί με την Κ. Χωματά), "Τι Λοζάνη, τι Κοζάνη", "Αν βουληθώ να σ' αρνηθώ", "Τα ριάλια", "Μαυρομαλλούσσα κοπελιά"(μαζί με την Κ. Χωματά), " Τα μάτια σου Κατερινιώ" κ.ά. Ο Μιχάλης Βιολάρης, με το ήθος που τον διακρίνει, τόσο στις ζωντανές εμφανίσεις του όσο και στην παρουσία του στη δισκογραφία, είναι ένας από τους πιο συμπαθείς ερμηνευτές στο χώρο του ελληνικού τραγουδιού. Στην δε, ιδιαίτερης έκφρασης κι ευρείας γκάμας, φωνή του, εξισορροπεί αρμονικά όλο το φάσμα του ελληνικού τραγουδιού.».
Ο λόγος του λιτός, μα ουσιαστικός, μας ξαναπροτείνει το χαμένο ελληνικό ήθος, τόσο για την καθημερινότητά μας, όσο και για το τραγούδι μας.
Από φιλόλογος, τραγουδιστής. Ερχόμενος στην Ελλάδα, από την Κύπρο, είχατε ήδη πάρει τις αποφάσεις σας, για το ποιον δρόμο θα ακολουθήσετε ή προέκυψε η επαγγελματική ενασχόληση με το τραγούδι στην Αθήνα;
Μιχάλης Βιολάρης: Ήδη, οι μουσικές μου σπουδές, είχαν προηγηθεί στο Εθνικό Ωδείο Λάρνακας, παράρτημα του Εθνικού Ωδείου Αθηνών. Τελείωσα τη Φιλοσοφική από αγάπη προς την γενικότερη παιδεία...
Ποια ήταν η πρώτη σας εμφάνιση και το πρώτο βήμα σας στη δισκογραφία; Ποιοι ήταν οι άνθρωποι που σας πίστεψαν και σας στάθηκαν τότε;
Μ.Β.: Είχα μια συμμετοχή στα "Άσπρα καράβια", αυτό άρεσε στο Γιάννη Σπανό, ο οποίος, αμέσως μετά, μου εμπιστεύτηκε δικά του τραγούδια, στην πρώτη του Ανθολογία, και αργότερα στη δεύτερη. Ο Γιάννης Σπανός λοιπόν, ήταν ο πρώτος που με πίστεψε και μου στάθηκε ...
Ανήκετε στους τραγουδιστές του θρυλικού «Νέου Κύματος». Πως θα το περιγράφατε μουσικά και πως θα μας παρουσιάζατε με λίγα λόγια την τότε ατμόσφαιρα στις μπουάτ;
Μ.Β.: Ήταν ένα νέο άκουσμα, με πολύ ωραίο στίχο, με μια μουσική επένδυση απλή, με ένα σημαντικό χαρακτηριστικό την αλήθεια του, από ανθρώπους που αγαπούσαν πολύ το κάλο Ελληνικό τραγούδι. Και μιλώ για όλους τους συντελεστές, από τους ποιητές-στιχουργούς, και τραγουδιστές...
Τη δεκαετία του ’70 μεσουρανήσατε δισκογραφικά, τραγουδώντας μεγάλους δημιουργούς. Ποιους δίσκους και τραγούδια σας ξεχωρίζετε εσείς ο ίδιος;
Μ.Β.: Ξεχωρίζω το Θαλασσινό τριφύλλι του Οδυσσέα Ελύτη και Λίνου Κόκοτου, το Αν βουληθώ να σ' αρνηθώ του Μίμη Πλέσσα, και αρκετά τραγούδια του Γιώργου Κριμιζάκη ( Τι Λωζάννη τι Κοζάνη, Ας πούμε αν θες, και αλλα ).
Από τα προγράμματα της εποχής που συμμετείχατε, ποιο σας έχει μείνει πιο πολύ στη μνήμη;
Μ.Β.: Όλες οι συμμετοχές μου σε μικρούς ,ωραίους χώρους, και αργότερα σε όλες τις μουσικές σκηνές...
Να σταθώ στη σχέση σας, ως ερμηνευτή, με την μελοποιημένη ποίηση, αφού συμμετείχατε σε δίσκους – σταθμούς, όπως οι «Ανθολογίες» του Γιάννη Σπανού και το «Θαλασσινό τριφύλλι» του Λίνου Κόκοτου σε ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη. Μιλήστε μας γι’ αυτά τα ιδιαίτερα και σημαντικά έργα της δισκογραφίας σας.
Μ.Β.: Είναι ακριβώς αυτά τα τραγούδια, που μπορεί να μην μας έφεραν χρήμα και δόξα, αλλα αυτά τα τραγούδια αγαπήσαμε, λατρέψαμε, και αυτά μας εκπροσωπούν...
Άλλη μια ιδιαίτερη θέση στη δισκογραφία σας, κατέχουν τα κυπριακά, ας το πω έτσι. Από τα «Τα Κυπριώτικα του Βιολάρη» (1970) ως το «Καιρών και ηρώων μνήμη»(1996). Το θεωρήσατε ως ένα χρέος προς τον τόπο που σας γέννησε;
Μ.Β.: Ασφαλώς. Και αυτό κάνω μέχρι σήμερα.
Το «κυπριακό» - ως εθνικό και πολιτικό – ζήτημα, με την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και με τη συνεχιζόμενη τουρκική κατοχή, πως το βλέπετε, απαισιόδοξα ή αισιόδοξα;
Μ.Β.: Τα τελευταία χρόνια, νοιώθουμε ως Κύπριοι μια αισιοδοξία, είναι όμως συγκρατημένη, γιατί οι μεγάλες δυνάμεις, δεν έχουν και δε δείχνουν κανένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Κύπρο...
Το τραγούδι μπορεί να παίξει ισχυρό ρόλο στην θετική εξέλιξή του; Το έκανε, για παράδειγμα, πολύ συστηματικά, ο Γιώργος Νταλάρας στις αρχές της δεκαετίας του ’90 κι αραιότερα ως και σήμερα. Στην Κύπρο εκτιμήθηκε, εδώ στην Ελλάδα σατιρίστηκε σκληρά από τον Τζίμη Πανούση, μέχρι που έφτασαν στα δικαστήρια. Κατά τη γνώμη σας – αν δεχτούμε ότι το τραγούδι βοηθάει το «κυπριακό» - θα έπρεπε να το κάνει ένας Έλληνας καλλιτέχνης ή ένας Κύπριος; Κι έχουμε κι αρκετούς και δημοφιλείς στην Ελλάδα, ανάμεσα τους κι εσείς.
Μ.Β.: Εμείς, δεν έχουμε κανένα πρόβλημα, αν το ενταγμένο τραγούδι, προέρχεται από Ελλαδίτη, η Κύπριο καλλιτέχνη. Εάν οι προθέσεις του εκάστοτε καλλιτέχνη είναι αγνές, καλώς να γίνει. Για μένα προσωπικά, θεωρώ ότι είναι υποχρέωση και καθήκον μου να συμπαρίσταμαι στα πάντα, όσα έχουν σχέση με την Πατρίδα μου, και αυτό κάνω όλα τα χρόνια...
Να επανέλθω όμως, στα καλλιτεχνικά, και στην πορεία σας στο τραγούδι. Ενώ συνεχίζετε να υπάρχετε ενεργά ως σήμερα, νομίζω ότι τα τελευταία χρόνια δεν ακολουθήσατε τις αλλαγές του τραγουδιού ή την εξέλιξή του. Το ευρύ κοινό έχει την εικόνα του Βιολάρη των ‘70ς. Γιατί; Ήταν επιλογή σας;
Μ.Β.: Ναι, έμεινα πιστός στο τραγούδι αυτό, γιατί όσες φορές επιχειρούσαμε, οι συνεργάτης μου κι εγώ να κάνουμε κάτι, οι εταιρείες μας ζητούσαν να βάλουμε νερό στο κρασί μας, νοθεύοντας όλα εκείνα, που κάναμε με αγάπη, και λατρεία μπορώ να πω...
Ποια ταυτότητα θα δίνατε, εσείς ο ίδιος, στον Βιολάρη ως τραγουδιστή; Γιατί, στη δισκογραφία σας, έχετε και μια άλλη πλευρά, αφού έχετε τραγουδήσει από Καλδάρα και Μητσάκη και Δερβενιώτη, ως Νικολόπουλο και Σούκα.
Μ.Β.: Την ταυτότητα του τραγουδιστή, που προσπάθησε να πει όσο μπορούσε καλό ελληνικό τραγούδι...
Πως βλέπετε το σύγχρονο ελληνικό μουσικό τοπίο, με τα είδη του, τις τάσεις του, αλλά και τους διαχωρισμούς του;
Μ.Β.: Καλό και δημιουργικό σε πολλές προσπάθειες. Υπάρχουν όμως και μερικές προσεγγίσεις, που με αφήνουν αδιάφορο...
Ξεχωρίζετε νέα ονόματα τραγουδιστών και δημιουργών;
Μ.Β.: Αρκετοί νέοι καλλιτέχνες παρουσιάζουν ενδιαφέρον. Περιμένω όμως, ο χρόνος να δείξει, ποιοι από αυτούς θα αφήσουν ένα θετικό στίγμα στο ελληνικό τραγούδι...
Εσείς θα θέλατε να κάνατε κάτι νέο δισκογραφικά – με προσωπικό δίσκο, με καινούρια τραγούδια – στο σήμερα; Ή προτιμάτε να θυμίζετε, νοσταλγικά στους παλιότερους, αλλά και να ξανασυστήνετε στους νεότερους ακροατές, το «Νέο Κύμα»;
Μ.Β.: Προτιμώ να θυμίζω, και να συστήνω, όχι μόνο το λεγόμενο Νέο Κύμα ,αλλα ό,τι έχει σχέση με την ποιοτική έκφραση του ελληνικού τραγουδιού...
Από την κρίση της δισκογραφίας – που υφίσταται μια κι όλα τα “καταπίνει” το ιντερνέτ(μέσω των ελεύθερων αλλά και παράνομων κατεβασμάτων τραγουδιών) – περάσαμε στην κρίση της Ελλάδας, που είναι πολύ χειρότερη και διογκώνεται. Πως τα βλέπετε τα πράγματα; Αν είχατε απέναντί σας τον πρωθυπουργό τι θα του λέγατε;
Μ.Β.: Να προσέξει τον πολιτισμό της χώρας. Χωρίς αυτό, δεν πάμε πουθενά ...
Η κρίση μας οδηγεί σε μικρούς χώρους με φθηνό εισιτήριο για ένα ποτό, με μικρά σχήματα και ίσως και με ένα πιο ψαγμένο ρεπερτόριο. Μήπως με τον τρόπο αυτό ανακαλύψουμε ξανά τις μπουάτ;
Μ.Β.: Μα το έχουμε κάνει ήδη εμείς τα τελευταία 15 χρόνια...
Η παρέα του Νέου Κύματος έχασε πριν από ένα χρόνο ακριβώς την Καίτη Χωματά, με την οποία εσείς συνεργαστήκατε πολλές φορές στην καριέρα σας, έως και λίγο πριν το θάνατό της. Θα θέλατε να μας πείτε δυο λόγια;
Μ.Β.: Ναι, χάσαμε τη φίλη μας. Χάσαμε τη συνεργασία που είχαμε 40 χρόνια τώρα. Χάσαμε την πιο αντιπροσωπευτική – βελούδινη φωνή του έντεχνου ελληνικού τραγουδιού.
Και, λίγο πριν ολοκληρώσουμε την κουβέντα μας, μια ανθρώπινη ερώτηση : κάνατε πραγματικές φιλίες, με συναδέλφους σας από το χώρο του τραγουδιού; Κρατούν οι φιλίες αυτές ως τώρα;
Μ.Β.: Λίγες, πολύ λίγες φιλίες κάναμε. Αυτές οι λίγες, κρατάνε μέχρι σήμερα...
Κι ως φινάλε, πως οραματίζετε το μέλλον, ως άνθρωπος κι ως τραγουδιστής;
Μ.Β.: Το καλό τραγούδι, δεν θα παψει ποτέ να μας συντροφεύει. Έστω και αν, τα τελευταία χρόνια είναι λίγο σπάνια ...
Κείμενο: Τάσος Π. Καραντής
